Γιώργος Κοτανίδης

Ημερομηνία Δημοσίευσης: 12/04/2017

Του Αθανάσιου Ιορδανίδη

“ΟΜΠΙΝΤΑ” ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΤΑΝΙΔΗ

“Μια ευκαιρία να διδαχτούμε από το παρελθόν μας, από τη σύγχρονη ιστορία μας, τις ένδοξες και τις δραματικές πλευρές της και τους τραγικούς της ήρωες.”

Μία από τις μεγάλες επιτυχίες που ανέβηκαν αυτή τη σεζόν στην Αθήνα, η παράσταση του Γ. Κοτανίδη, «Ομπίντα – Οι τελευταίες ώρες του Ν. Ζαχαριάδη». Η παράσταση  θα παρουσιαστεί στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών από τις 20 ως τις 23 Απριλίου, σε συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Πρόκειται για το πολιτικό έργο που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Γιώργος Κοτανίδης με ήρωα τον ιστορικό ηγέτη του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη μπροστά στο θάνατο.

Η παράσταση:

• επανέφερε στο προσκήνιο τη διφορούμενη προσωπικότητα του Ζαχαριάδη,
• προκάλεσε συζητήσεις,
• απέσπασε θετικές κριτικές,
• συγκέντρωσε πλήθος κόσμου.

Για τη συγγραφή του έργου ο Γ. Κοτανίδης έκανε μεγάλη έρευνα και ταξίδεψε μέχρι το Σουργκούτ της Σιβηρίας, τόπο εξορίας του ήρωα. Στηρίχθηκε στο «Μήνυμα από την άλλη μεριά» και σε δεκάδες άλλα κείμενα του Νίκου Ζαχαριάδη, σε ιστορικά ντοκουμέντα και σε αφηγήσεις του γιου του Ζαχαριάδη, Σήφη. Τα σύντομα περάσματα των προσώπων που εμφανίζονται υποδύονται οι ηθοποιοί Δώρα Χρυσικού και Σπύρος Περδίου. Αδημοσίευτο αρχειακό υλικό παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα videos της Κλεοπάτρας Κοραή. Ο Γιώργος Κοτανίδης μίλησε στο Thessaloniki City Guide για το έργο και για το Νίκο Ζαχαριάδη.

Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο “Ομπίντα”.

Στο έργο «Ομπίντα» ο κεντρικός ήρωας που είναι ο Νίκος Ζαχαριάδης. Αρχίζει να γράφει ένα γράμμα στους συντρόφους του με τίτλο «Μήνυμα από την άλλη μεριά» όπου μιλάει:

• για όλη τη ζωή του,
• για την πολιτική δράση του,
• τις φυλακές της δικτατορίας Μεταξά και του Νταχάου,
• για το περίφημο γράμμα που έγραψε από την απομόνωση στον ελληνικό λαό καλώντας τον να πολεμήσει ενάντια στον φασισμό του Μουσολίνι έστω «κάτω από τις οδηγίες της κυβέρνησης Μεταξά» συμβάλλοντας στη μοναδική στιγμή εθνικής ομοψυχίας.

Το έργο μιλάει για:

• τον εμφύλιο,
• την ήττα,
• το ρόλο των Εγγλέζων,
• τον Στάλιν,
• την καθαίρεση και
• τη διαγραφή του από το κόμμα που δεν αποδέχτηκε ως παράνομη και την δεκαεπτάχρονη εξορία του από τη σοβιετική ηγεσία στη Σιβηρία,
• τις απεργίες πείνας και
• τις απόπειρες δραπέτευσης που έκανε για να κερδίσει την ελευθερία του.

Φαντάζεται τα γεγονότα για τα οποία μιλάει και τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στη ζωή του και τα οποία εμφανίζονται στη σκηνή εναλλάξ από δύο άλλους ηθοποιούς. Ταυτόχρονα ονειρεύεται την Ελλάδα, τα παιδιά του και την γυναίκα του που τον αποκήρυξε.

Όταν το «μήνυμα» φτάνει στο τέλος, έχει μπει 1η Αυγούστου. Η προθεσμία που ο ίδιος έθεσε στους σοβιετικούς και το κόμμα του για να τον αφήσουν ελεύθερο. Πραγματοποιεί την απειλή του να αυτοκτονήσει σαν έσχατη μορφή πολιτικής διαμαρτυρίας. Περνάει το σχοινί στο λαιμό του ακούγοντας το φινάλε της πέμπτης συμφωνίας του Μπετόβεν.

Εκτός από τον ιστορικό ρόλο του Νίκου Ζαχαριάδη, μιλήστε μας λίγο για τα ανθρώπινα στοιχεία του χαρακτήρα του όπως αποκαλύπτονται στο έργο.

Το έργο επικεντρώνεται αρκετά στα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του ήρωα. Στην προσπάθεια να κερδίσει την ελευθερία και να γυρίσει να πεθάνει στην Ελλάδα. Ζητάει από το γιο του Σήφη να ρίξει στον τάφο του τη χούφτα ελληνικό χώμα που πήρε φεύγοντας από το Γράμμο μετά την ήττα.

Βλέπουμε έναν άνθρωπο γεμάτο πείσμα και πάθος για τα πολιτικά ζητήματα αλλά και έναν τρυφερό πατέρα. Έναν άνθρωπο που λατρεύει τον Μπετόβεν και τον Σοστακόβιτς, που μελετά τις θεωρίες του Αϊνστάιν και τα βιβλία του Χεμινγουέη. Τον βλέπουμε να συγχωρεί τη γυναίκα του που τον αποκήρυξε και να βαδίζει στο θάνατο γεμάτος ομπίντα δηλαδή πίκρα.

Είναι γνωστό ότι έχετε κάνει πολυετή έρευνα, βιβλιογραφική ανασκόπηση αλλά και μετακινήσεις στη Σιβηρία (τόπο εξορίας αλλά και τελευταίο προορισμό του Ζαχαριάδη) για τη συλλογή στοιχείων και την κατανόηση των στοιχείων του χαρακτήρα αυτής της ιστορικής προσωπικότητας. Μοιάζει σαν ένα έργο ζωής για εσάς. Πόσα χρόνια αφιερώσατε στη διαμόρφωση του θεατρικού έργου;

Εδώ και πολλά χρόνια διάβαζα και προετοίμαζα το θέμα μου. Όμως τα τρία τελευταία χρόνια έκανα συστηματική έρευνα και τον τελευταίο χρόνο τον αφιέρωσα στη συγγραφή του έργου. Έγραψα δύο διαφορετικές μορφές που τις απέρριψα και πέρυσι τέτοιον καιρό άρχισα την τελική γραφή που οδήγησε στην παράσταση.

Ο γιος του Νίκου Ζαχαριάδη, Σήφης, συνέβαλε με ενθυμήματα και ιστορικά στοιχεία στην διαμόρφωση του έργου, αλλά εμφανίζεται στην σκηνή και ως συνομιλητής. Τι σας είπε για τις εντυπώσεις του από το αποτέλεσμα;

Ο Σήφης με βοήθησε να καταλάβω ποιος ήταν στην ιδιωτική του ζωή και στην καθημερινότητά του ο Νίκος Ζαχαριάδης. Τις αρχές που σαν πατέρας του δίδαξε, να μη λέει ποτέ ψέματα. Την προσπάθειά του να μάθει να μαγειρεύει όταν έμεινε μόνος με το παιδί του.

Ο Σήφης μου μίλησε με θερμά λόγια για το έργο και την παράσταση και το πιο σημαντικό ότι ήμουν πολύ πειστικός στο ρόλο του πατέρα του.

Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για το αδημοσίευτο αρχειακό υλικό που παρουσιάζεται για πρώτη φορά;

Το αδημοσίευτο αλλά και το δημοσιευμένο υλικό ήταν πολύτιμη βοήθεια για το έργο, για τη σύνθεση του χαρακτήρα και για την πιστότητα στα ιστορικά γεγονότα. Είναι ενσωματωμένο στην παράσταση όπως και οι αδημοσίευτες και οι γνωστές φωτογραφίες που προβάλλονται με ένα δημιουργικό video art στο φόντο της σκηνής παράλληλα με τη δράση του έργου. Αξιοποίησα τα πάντα ώστε να είμαι πιστός στα γεγονότα. Όμως η βασική πλευρά του έργου είναι η τραγωδία του ήρωα που σκοτώνεται από αυτό που υπηρέτησε όλη του τη ζωή.

Τι πιστεύετε ότι κομίζει η παράσταση αυτήν τη δεδομένη χρονική στιγμή;

Μια ευκαιρία να διδαχτούμε από το παρελθόν μας, από τη σύγχρονη ιστορία μας, τις ένδοξες και τις δραματικές πλευρές της και τους τραγικούς της ήρωες. Προσωπικά αισθάνομαι να έμαθα και να κατανόησα πολλά στη διάρκεια της έρευνας, της συγγραφής και των παραστάσεων.

Την παράσταση παρακολούθησε και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Σας είπε την κριτική του;

Μου εξέφρασε τη συγκίνηση που του προκάλεσε η παράσταση καθώς και η έρευνα και τα στοιχεία που υπάρχουν στο έργο.

Το προηγούμενο έργο σας «Τι απέδειξε ο κύριος Φάυνμαν» έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις πιο επιτυχημένες παραστάσεις των τελευταίων δέκα χρόνων. Ποιο έργο σας στιγμάτισε στην μέχρι τώρα πορεία σας;

Το έργο «QED» ή «Τι απέδειξε ο κύριος Φάυνμαν» ήταν μια υπέροχη περιπέτεια. Γνώριζα τον Φάυνμαν σαν φυσικό και είχα διαβάσει βιβλία του γιατί αγαπώ πολύ τη φυσική και μου αρέσει να ανιχνεύω τα μυστικά της. Βρισκόμουν στη Νέα Υόρκη, έμαθα ότι παίζεται το «QED», πήγα και το είδα με τον Άλαν Άλντα σαν Φάυνμαν και αμέσως πήρα τα δικαιώματα και το μεταφράσαμε μαζί με το φίλο μου Γιάννη Μήλιο. Το ανέβασα τον Οκτώβρη του 2004 και είχε μια εξαιρετική πορεία με διαδοχικά ανεβάσματα, περιοδεία σε όλη την Ελλάδα και πολλές χιλιάδες θεατές που εντρύφησαν στα μυστικά της φυσικής. Ήταν καθοριστική παράσταση γιατί για το ανέβασμα δημιούργησα και την ομάδα «Σαλτιμπάγκοι» με την οποία ανεβάζω όλες τις παραστάσεις μου.

Η «ΟΜΠΙΝΤΑ» έχει πιο πολύ τη σφραγίδα μου γιατί τα έκανα όλα. Από την ριψοκίνδυνη επιλογή του θέματος, την έρευνα, τη συγγραφή, τη σκηνοθεσία, την παραγωγή και τον επώνυμο ρόλο. Είναι και μια προσωπική παρέμβαση στην πρόσφατη ιστορία μας που άνοιξε ένα παγωμένο κεφάλαιο και προκάλεσε συζητήσεις.

Και οι δύο λοιπόν αυτές παραστάσεις με στιγμάτισαν. Αλλά θέλω να αναφέρω και μερικές ενδιάμεσες αγαπημένες παραστάσεις όπως:

• η «17η νύχτα» του Απόστολου Δοξιάδη όπου έπαιξα τον Κουρτ Γκέντελ,
• το «Μια τρελή μέρα» του Ερίκ Εμμανουέλ Σμιτ όπου έπαιξα τον Ντενί Ντιντερό και
• το «Rock ‘n’ Roll” του Τομ Στόπαρντ το οποίο σκηνοθέτησα.

Επίσης θέλω να αναφέρω και τη συνεργασία μου με το «Εθνικό Θέατρο και τον Γιάννη Χουβαρδά στον «Περικλή» του Σαίξπηρ με το οποίο συμμετείχαμε στην ολυμπιάδα Σαίξπηρ το 2012 στο Globe Theater στο Λονδίνο και «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» του Ευγένιου Ονήλ. Ήταν δυο παραστάσεις με τεράστια επιτυχία.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Τι θα ακολουθήσει την “Ομπίντα”;

Έχω πολλά και διάφορα σχέδια και ιδέες αρκεί να υπάρχει υγεία. Αυτό που σχεδιάζω άμεσα είναι ένα ντοκιμαντέρ για το Νίκο Ζαχαριάδη με τίτλο «Αναζητώντας το Νίκο» εκατό χρόνια από τη μεγάλη ρωσική επανάσταση. Θα ακολουθήσω τα ίχνη του στο χώρο και το χρόνο.

Ετοιμάζω επίσης μια λίγο πικρή κωμωδία με ανθρώπους της γενιάς μου που αναζητούν τα χαμένα όνειρα ενώ βουλιάζουν στο λιβάδι του χρόνου. Αλλά θέλει ακόμη πολύ δουλειά.