Καφενεία – Θεόφιλος Στουπιάδης

Visual Arts International Festival (VAiF24)
Ύδρο
9-29 Νοεμβρίου 2024

Ημέρες & ώρες λειτουργίας

• Δευτέρα: 10:00 – 00:00
• Τρίτη: 10:00 – 00:00
• Τετάρτη: 10:00 – 00:00
• Πέμπτη: 10:00 – 00:00
• Παρασκευή: 10:00 – 00:00
• Σάββατο: 10:00 – 00:00
• Κυριακή: 10:00 – 00:00

Πληροφορίες

Ατομική Έκθεση
Επιμέλεια: Έλενα Καραθανάση

Απώλειες του αργού χρόνου

Ο Θεόφιλος Στουπιάδης, όπως και ο γράφων, είναι παιδί της επαρχίας μεγαλωμένος στις δεκαετίες 1970-80. Η κάθοδός του το 1986 για σπουδές στο ΤΕΙ Φωτογραφίας Αθηνών, συμπίπτει με άλλη μία περίοδο πολιτικών διαψεύσεων, από αυτές που τροφοδοτούν συζητήσεις στα σημεία συνάντησης των ανθρώπων.

Ο Στουπιάδης διαμορφώνεται ως φωτογράφος μέσα από θέματα που τραβούν την προσοχή του, όπως είναι τα καφενεία πέριξ της Ομόνοιας, καθώς καθημερινά διασχίζει την περιοχή.

Τα καφενεία που επιλέγει θυμίζουν περισσότερο τους τουρκικούς καφενέδες. Απέχουν έτη φωτός από τα ευρωπαϊκού τύπου καφενεία που εισήχθησαν ως μόδα στην πρωτεύουσα του νεαρού Βασιλείου της Ελλάδος και αποτέλεσαν κοσμικά και λογοτεχνικά στέκια που έγραψαν την επίσημη ιστορία της αθηναϊκής κοινωνίας του εικοστού αιώνα.

Απέχουν όμως εξίσου και από τα παραδοσιακά καφενεία της φωτογενούς νησιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδας που φωτογραφίζονται βιαστικά από στρατιές αστών φωτογράφων.

Στα λαϊκά καφενεία του Στουπιάδη συχνάζει ο κόσμος του μεροκάματου, συνταξιούχοι, επαρχιώτες, ναύτες, φαντάροι και απόκληροι της ζωής. Καφενεία που μαγνήτιζαν λαογράφους όπως ο Ηλίας Πετρόπουλος, λογοτέχνες όπως ο Γιώργος Ιωάννου και ζωγράφους όπως ο Γιάννης Τσαρούχης.

Η κοινωνική διάσταση των καφενείων ήταν σημαντική ιδίως στην επαρχία, καθώς αποτελούσαν έναν από τους ελάχιστους χώρους συνάντησης μαζί με την εκκλησία και το γήπεδο. Από το καφενείο του χωριού περνούσε όλος ο ανδρικός πληθυσμός, ενώ στις πόλεις οι θαμώνες σύχναζαν σε καφενεία σύμφωνα με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Η ύπαρξη εφημερίδων, ραδιοφώνου ή τηλεόρασης αργότερα πυροδοτούσε συζητήσεις, με τη φράση «συζητήσεις επιπέδου καφενείου» να υποδηλώνει τη ρηχότητά τους.

Η γυναικεία παρουσία, αν υπήρχε, ήταν η γυναίκα του καφετζή ως βοηθός. Ο σκληρός πυρήνας των θαμώνων ήταν πάντα οι συνταξιούχοι που περνούσαν τον χρόνο τους παίζοντας τάβλι ή χαρτιά με τη συνοδεία καφέ ή ούζου. Απαραίτητο συστατικό της ατμόσφαιρας ήταν ο καπνός, καθώς το κάπνισμα ήταν συνυφασμένο με την τελετουργία της απόλαυσης του καφέ ή του ούζου.

Η πατίνα του χρόνου που επικάθεται στα αντικείμενα ήταν άλλο ένα χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας του καφενείου, εκεί όπου ο αργός χρόνος βασίλευε και επέτρεπε μια ανάπαυλα σε μια καθημερινότητα όπου η μεσημεριανή ξεκούραση ήταν κανόνας.

Ο φωτογραφικός χρόνος στο έργο του Στουπιάδη εστιάζει στην αίσθηση των καφενείων στα τέλη του ’80. Το έγχρωμο υλικό της εργασίας του αποτελεί μια ελεγεία των χώρων αυτών, καθώς διαβλέπει τη σταδιακή εξαφάνιση των καφενείων την επόμενη δεκαετία. Η φθορά και η εγκατάλειψη των καφενείων μοιάζει να μαρτυρά ότι τόσο οι θαμώνες όσο και οι ιδιοκτήτες διαισθάνονται το επερχόμενο τέλος. Το ασπρόμαυρο κομμάτι της δουλειάς του εστιάζει σε στιγμές των θαμώνων, πορτραίτα καφετζήδων και έμμεσα ίχνη.

Η πορεία για τη συγκρότηση του προσωπικού στίγματος κάθε δημιουργού ξεδιπλώνει αναπόφευκτα όψεις του χαρακτήρα του. Μπορεί ο Στουπιάδης να φωτογράφισε τα καφενεία στο πλαίσιο μιας σπουδαστικής εργασίας, αλλά ήδη διαφαίνεται η έλξη για το περιθώριο που θα τον απασχολήσει στη μετέπειτα σειρά Εικόνες Πεδινής Χώρας, όπου εικονογραφεί το μεταίχμιο του τοπίου στον γενέθλιο τόπο του.

Όπως και να έχει, τα καφενεία του χρονικογράφου Στουπιάδη προστίθενται στο οπτικό υλικό για τη μελέτη της ελληνικής κοινωνίας στα τέλη του 20ου αιώνα υπενθυμίζοντάς μας την αξία του αργού χρόνου και το ήθος ενός κόσμου που χάθηκε.

Μανώλης Σκούφιας