Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης ερευνά και μελετά τον παραδοσιακό πολιτισμό των τελευταίων αιώνων και χρόνων στο βορειοελλαδικό χώρο. Συλλέγει, συντηρεί, διαφυλάσσει και καταγράφει τα υλικά τεκμήρια του πολιτισμού αυτού, τα οποία εκθέτει στο κοινό για μελέτη, παιδεία και ψυχαγωγία.
Οι συλλογές του Μουσείου αποτελούνται από 20.000 περίπου αντικείμενα από κάθε υλικό, αντικείμενα σχετικά με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και με τεχνικές, όπως η υφαντική, η ραπτική, η κεντητική, η μεταλλοτεχνία, η ξυλοτεχνία, η κεραμική. Πρόκειται για αντικείμενα που εξυπηρετούσαν τις βασικές βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου (διατροφή, στέγαση, ένδυση), αλλά και αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στο πλαίσιο της κοινωνικής και της πνευματικής ζωής του.
Το Μουσείο, μέσα από τη γνώση της κοινωνίας του χθες, επιδιώκει την κατανόηση του σήμερα. Ο ρόλος του είναι κατεξοχήν κοινωνικός. Μέσα από την πολύπλευρη δράση του (εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδόσεις, εκδηλώσεις) επικοινωνεί με τον κόσμο, συμμετέχει στα πολιτιστικά δρώμενα και παρεμβαίνει στην κοινωνία.
Συλλογές & Αρχεία
Τα αντικείμενα, εκθέματα του Μουσείου συνθέτουν ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας του κόσμου και της εξέλιξής του, αφού αποτελούν απτά τεκμήρια, μαρτυρίες της ζωής του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του.
Με τη συντήρηση και διαφύλαξη των αντικειμένων, με την επιστημονική μελέτη τους και κυρίως με την παρουσίασή τους στις εκθέσεις, τις εκδόσεις και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, το μουσείο προσφέρει στο ευρύ κοινό τη δυνατότητα να προσεγγίσει τον πολιτισμό του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του. Μέσα από τη «συνομιλία» με τα πράγματα ο άνθρωπος γνωρίζει, ερμηνεύει, κατανοεί την ιστορία του, κατ’ επέκταση, διαμορφώνει και καθορίζει το παρόν και το μέλλον του.
Οι συλλογές αντικειμένων υποστηρίζονται επιστημονικά από τα αρχεία οπτικοακουστικών μέσων του μουσείου: φωτογραφικό αρχείο-στατικής εικόνας (φωτογραφίες, διαφάνειες, σχέδια, χάρτες κ.α.), αρχείο ήχου (μαγνητοταινίες, CDs, κ.α.), αρχείο κινούμενης εικόνας και ήχου (βίντεο, DVDs κ.α.). Αυτά αποτελούν προϊόν του ερευνητικού έργου του μουσείου ή των άλλων δραστηριοτήτων του (εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδηλώσεις) και συγκροτούν ένα υλικό που λειτουργεί συμπληρωματικά, εξυπηρετώντας τους σκοπούς του ιδρύματος σε διάφορα επίπεδα.
Με το έργο “Ανάπτυξη Ψηφιακών Λαογραφικών και Εθνολογικών Συλλογών και Προβολή του Παραδοσιακού Πολιτισμού”, που εκπονήθηκε στο Μουσείο στο πλαίσιο του Προγράμματος “Κοινωνία της Πληροφορίας”, ψηφιοποιήθηκαν 10.000 αντικείμενα από τις συλλογές και 10.000 φωτογραφίες από το φωτογραφικό αρχείο.
Σήμερα στο Μουσείο λειτουργούν δύο από τις τέσσερις μόνιμες εκθέσεις, που προγραμματίστηκαν και εντάχθηκαν στο θεματικό άξονα διατροφή, στέγαση, ένδυση στην παραδοσιακή κοινωνία.
Οι μόνιμες εκθέσεις για τη διατροφή και τη στέγαση θα ακολουθήσουν.
Το Μουσείο έχει να επιδείξει ένα σημαντικό αριθμό περιοδικών εκθέσεων που αναφέρονται σε επιμέρους θέματα (ανθρωπολογικά, μουσειολογικά).