Κωνσταντίνα Νικολαΐδη

Ημερομηνία Δημοσίευσης: 05/05/2016

Της δημοσιογράφου Εύας Μαρά

“Δεν είναι η ουσία του έργου το αν το παιδί είναι αθώο ή ένοχο! Το σημαντικότερον κομμάτι του έργου – κατ’ εμέ – και από το θέμα του έκδηλου ρατσισμού είναι η 2η ευκαιρία! Η 2η ευκαιρία που οφείλουμε όλοι στον εαυτό μας, τους γύρω μας που οφείλει η κοινωνία προς εμάς!”

Η νεαρή, χαρισματική σκηνοθέτιδα Κωνσταντίνα Νικολαΐδη υπογράφει την άκρως επιτυχή θεατρική παράσταση των “12 Ενόρκων” – θεατρική μεταφορά του πολυβραβευμένου κινηματογραφικού αριστουργήματος “12 Angry Men” του Reginald Rose, ένα κορυφαίο δικαστικό-ψυχολογικό δράμα (θρίλερ) που σόκαρε, προβλημάτισε, συγκλόνισε το κοινό αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές!

Έργο άκρως επίκαιρο, ενδιαφέρον και άκρως διαχρονικό για την στυγνή αλήθεια του που πραγματεύεται λίαν ευστρόφως το θέμα του αισθήματος δικαίου στηλιτεύοντας στο έπακρον τη δύναμη της εξουσίας και των κοινωνικών θεσμών θίγοντας το ρατσισμό στη γενικευμένη του μορφή, αλλά κυρίως τη δύναμη της ανατροπής και της 2ης ευκαιρίας, αυτής που οφείλουμε να δίνουμε στους εαυτούς μας τους γύρω μας πριν σπεύσουμε να τους καταδικάσουμε!

Οι 12 ένορκοι δια χειρός Κωνσταντίνας Νικολαΐδη

“12 Ένορκοι αντιμέτωποι με την ίδια την συνείδησή τους”

Πώς προχωρήσατε στην απόφαση της θεατρικής μεταφοράς ενός βραβευμένου ξένου κινηματογραφικού έργου και πόσο δύσκολο υπήρξε το εγχείρημα αυτό εσάς ως σκηνοθέτιδας – διασκευάστριάς του;

Είδα την ταινία έπειτα από παρότρυνση φίλων, με κράτησε να την παρακολουθώ απνευστί κι έτσι το αποφάσισα. Δεν θα πω ότι ήταν δύσκολο εγχείρημα, απλώς είχε ρίσκο. Ρίσκο με την έννοια ότι είναι μία άκρως επιτυχημένη ταινία και έχουμε δει πολλές φορές οι θεατρικές μεταφορές επιτυχημένων ταινιών να μη λειτουργούν θετικά στον θεατή. Ευτυχώς, κάτι τέτοιο δεν συνέβη και η παράσταση έχει μια δική της ξεχωριστή ταυτότητα και ατμόσφαιρα που σταματάει τη σύγκριση πολύ σύντομα.

Το έργο “οι 12 ένορκοι” έχει ως θέμα την πρόσκληση 12 ενόρκων να κρίνουν ως ένοχο ή αθώο ένα 16άχρονο έγχρωμο αγόρι, το οποίο κατηγορείται για το φόνο του πατέρα του! Υπήρξε σκόπιμη και αν ναι για ποιον λόγο η επιλογή 12 ανδρών ενόρκων και μάλιστα με διαφορετική προσωπικότητα ο καθένας τους;

Όσον αφορά τον συγγραφέα Reginald Rose, δεν ήταν επιλογή αλλά ανάγκη. Εννοώ ότι το 1954 που πρωτοβγήκε η τηλεταινία 12 angry men, και πόσο μάλλον και πιο πριν που άρχισε να γράφει το έργο ο Rose, δεν επιτρεπόντουσαν γυναίκες ένορκοι. Ούτε έγχρωμοι. Οπότε, ο Rose είχε να κάνει με 12 λευκούς άντρες, πατέρες ή δυνάμει πατέρες, που καλούνται να καταδικάσουν ή όχι ένα παιδί. Ο Rose είχε κληθεί ως ένορκος, οπότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι πολλά από τα στοιχεία που έχει παραθέσει στο έργο ήταν εμπειρικά. Γι’ αυτό και το κείμενο είναι τόσο δυνατό. Θεωρώ πως η βιωματικότητα είναι πιο δυνατή από τη σκέψη. Η ποικιλία που έδωσε στους χαρακτήρες του, πιστεύω είχε μία πρόθεση αποτύπωσης της κοινωνίας.

Αν δούμε τους 12 χαρακτήρες είναι λίγο-πολύ όλη η κοινωνία μας. Ο εγωιστής που δεν παραδέχεται το λάθος του, ο ρατσιστής που επιβάλλεται με τις φωνές του, ο φαινομενικά ελαφρόμυαλος που παρασύρεται από τη μάζα, ο καταπιεσμένος που δέχεται bullying, ο ήρεμος και σοφός ακροατής, ο ορθολογιστής έρμαιο της τετράγωνης λογικής, ο θυμωμένος άνθρωπος με άσχημα παιδικά-εφηβικά βιώματα, ο συντονιστής-διαιτητής, ο εργάτης που το αφεντικό παίρνει αποφάσεις κι αυτός εκτελεί, ο αλλοδαπός ή αλλόθρησκος που βιώνει καθημερινά στο πετσί του τον ρατσισμό, αλλά και αυτός που στέκεται δίπλα στους αδύναμους και εναντιώνεται στην αδικία και την ψευτιά. Αυτός που δεν πάσχει από ωχαδερφισμό και δεν διστάζει να σηκώσει το χέρι. Αυτός που γίνεται Άνθρωπος μέσα από την αλήθεια του και την αγάπη του.

Πού έγκειται η διαχρονικότητα, καθώς και η επικαιρότητα του έργου, δεδομένης της χωροχρονικής ασυμβατότητάς του με το πρωτότυπο κείμενο (η ιστορία εκτυλίσσεται το 1957 στη Νέα Υόρκη);

Στην παράσταση μας δεν θέλησα να αλλάξω εποχή και τόπο, ούτε να αντικαταστήσω κάποιους ενόρκους με γυναίκες. Θέλησα η παράσταση να μας μεταφέρει στο παρελθόν και να μας τρίψει, κατά κάποιον τρόπο, στη μούρη πως έπειτα από 60 χρόνια περίπου η κοινωνία μας απαρτίζεται από αυτούς τους 12 ενόρκους. Εύχομαι όχι στην ίδια αναλογία.

Μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα αλλεπάλληλο ψυχολογικό παιχνίδι αντιφάσεων και συγκρούσεων; Τελικά εισέρχεται ισορροπία μεταξύ λογικής και συναισθήματος;

Βλέπουμε ότι για τους περισσότερους ενόρκους, αργά η γρήγορα, έρχεται αυτή η ισορροπία. Καλούνται να βρουν τον αληθινό εαυτό τους. Να τον γνωρίσουν, να τον συγχωρέσουν και να τον αγαπήσουν. Και το κάνουν. Έστω και για λίγο. Έστω και για λίγα λεπτά, αυτό πραγματικά συμβαίνει σ’ εκείνο το δωμάτιο. Το να βρεις τον εαυτό σου είναι εύκολη υπόθεση, αλλά μόνο όταν δεν έχεις φορέσει προσωπείο. Είτε αυτό είναι προσωπείο τροφοδοτούμενο από το επάγγελμά σου, είτε αυτό είναι από την οικογένεια σου, είτε από την κοινωνική-οικονομική σου κατάσταση. Το να αποποιηθείς το προσωπείο που είτε άλλοι σου φόρεσαν κι εσύ το δέχτηκες, είτε εσύ ο ίδιος επέλεξες ως ασπίδα, αυτό ναι… είναι δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος.

Σε ποιες αλλαγές (προσθήκες – αφαιρέσεις ή άλλες σκηνοθετικές παρεμβάσεις) επησήλθατε κατά τη θεατρική μεταφορά του πρωτότυπου;

Γενικώς είμαι κατά των εξτρεμιστικών σκηνοθετικών παρεμβάσεων, ειδικά όταν κοντράρουν το κείμενο. Πάνω απ όλα είναι το κείμενο και το τι λέγεται. Το τι θέλει ο συγγραφέας να πει. Αυτό, εμείς οι σκηνοθέτες, οφείλουμε να το σεβόμαστε και να μην καταλήγουμε σε ανούσιες σκηνοθετικές παρεμβάσεις που έχουν ως μόνο στόχο την ανάδειξη του σκηνοθετικού μας εύρους και όχι την υπηρέτηση του έργου και του νοήματος του. Οπότε, στην συγκεκριμένη παράσταση ο θεατής δεν θα δει ούτε θα ακούσει τίποτα παραπάνω από αυτό που πρέπει αν δει και να ακούσει. Από αυτό που και ο ίδιος ο συγγραφέας είχε κατά νου. Η απλότητα είναι όμορφη… τείνουμε να το ξεχάσουμε αυτό.

Σε ποιο ερώτημα καταλυτικά απαντά το έργο; Δίδεται στο θεατή ξεκάθαρο το συμπέρασμα “αθώος ή ένοχος”;

Δεν είναι η ουσία του έργου αν το παιδί είναι αθώο ή ένοχο. Το σημαντικότερο κομμάτι του έργου κατ’ εμέ, ίσως σημαντικότερο κι από το θέμα του ρατσισμού που θίγεται, είναι η δεύτερη ευκαιρία. Η δεύτερη ευκαιρία που οφείλουμε στον εαυτό μας, στους γύρω μας… που οφείλει η κοινωνία σ’ εμάς. Η μετάνοια, η συγχώρεση και τελικώς η αγάπη.

Ο ρατσισμός αφορά στη διευρυμένη του έννοια πέραν του ξεκάθαρου φυλετικού στο έργο;

Κατά βάση στο έργο φαίνεται ο φυλετικός ρατσισμός. Αλλά, βλέπουμε και συμπεριφορές ενόρκων που προσαρμόζονται ανάλογα με το οικονομικό-επαγγελματικό στάτους του καθενός. Αυτή είναι η μάστιγα των αιώνων… δίνουμε βαρύτητα σ’ αυτό που φαίνεται κι όχι σ’ αυτό που είναι.

Πού, πιστεύετε, οφείλετε η επιτυχία της παράστασης και οι sold out παραστάσεις της (2 χρόνια ήδη στην Αθήνα και τώρα στη Θεσσαλονίκη); Στη δύναμη του κειμένου-σεναρίου, στη σκηνοθετική μαεστρία σας, στις εξαίρετες ερμηνείες των 12 ενόρκων – ηθοποιών σας;

Πιστεύω είναι πολλά πράγματα. Το κείμενο είναι σίγουρα πολύ δυνατό και διαχρονικό. Και οι ηθοποιοί πέραν του ότι δίνουν κάθε βράδυ τον καλύτερο τους εαυτό, έχουν δέσει επί σκηνής δημιουργώντας κάτι ιδιαίτερο. Επίσης, η ματιά των συντελεστών ήταν καθοριστική. Τα σκηνικά του David Negrin, τα κοστούμια της Κικής Μήλιου, οι φωτισμοί του Αλέξανδρου Αλεξάνδρου, η μουσική του Γιώργου Περού, η κίνηση της Χριστίνας Φωτεινάκη και άλλοι συντελεστές, έχουν βάλει γερά θεμέλια στην παράσταση μας.

Διαπερνά μηνύματα στο θεατή ή απλά θίγει σημαντικά κοινωνικά ζητήματα;

Τα μηνύματα είναι άφθονα. Είναι στο χέρι του θεατή αν θα τα εκλάβει ως λύσεις ή αν θα τα θεωρήσει ως επισημάνσεις κοινωνικών ζητημάτων και τίποτε άλλο πέραν αυτών.

Αναμένεται επιστροφή και συνέχεια των “12 Ενόρκων” στο θέατρο Αλκμήνη στην Αθήνα;

Αφού ολοκληρώσουμε την περιοδεία μας τον Μάιο και δώσουμε μία παράσταση στο Μέγαρο Δουκίσσης Πλακεντίας με ζωντανή τη μουσική της παράστασης, κουαρτέτο εγχόρδων, (η πρώτη μας παράσταση σε ανοιχτό χώρο), θα επιστρέψουμε στο θέατρο Αλκμήνη τον Οκτώβριο για την έναρξη της τρίτης μας χρονιάς.

Θα πειραματιζόσαστε στο μέλλον πέραν της θεατρικής σας σκηνοθετικής σας απόδοσης και στη κινηματογραφική σκηνοθετική προσέγγιση; Πού εντοπίζετε, εσείς, τη διαφορετικότητα της οπτικής των 2 σκηνοθετικών χώρων;

Μέχρι στιγμής ο κινηματογράφος δεν με έχει έλξει σε μεγάλο βαθμό, πέραν από κάποια βίντεο που επιμελούμαι για τις ανάγκες θεατρικών παραστάσεων (είτε κάμερα, είτε μοντάζ). Αλλά μπορεί στο μέλλον, ποιος ξέρει…

Πώς κρίνετε το σημερινό επίπεδο του θεάτρου εν Ελλάδι; Εκτιμάτε, ότι το ελληνικό κοινό σήμερα είναι μυημένο στην τέχνη του θεάτρου;

Θα έλεγα ότι είναι αρκετά μυημένο. Σε σύγκριση με το κοινό άλλων χωρών που έχω επισκεφθεί, ευρωπαϊκών και μη. Το κακό στην Ελλάδα και στον κόσμο γενικότερα, είναι η αλόγιστη προβολή σκουπιδιών από την τηλεόραση. Αυτό κρατάει πίσω τον άνθρωπο και ως θεατή του θεάτρου κατ’ επέκταση, αλλά και γενικότερα ως πολίτη. Είμαι υπέρ της ελεύθερης έκφρασης και είναι καλό να υπάρχουν όλα, ακόμη και στη διαπαιδαγώγηση και στην ψυχαγωγία, αλλά τα τελευταία χρόνια θα έλεγα ότι η τηλεόραση κυρίως, ωθεί τον στρουθοκαμηλισμό και τον περιορισμό του πνεύματος του ανθρώπου. Τα ντοκιμαντέρ, οι εκπαιδευτικές εκπομπές και οι αξιόλογες σειρές και ταινίες είναι ελάχιστα πλέον (ενώ η προσφορά τους είναι μεγάλη σε συνδρομητικά κανάλια), οπότε καλό θα ήταν να είμαστε πολύ προσεχτικοί στις επιλογές μας όταν πατάμε το κουμπί.

Εκτός της θεατρικής σκηνοθετικής σας ενασχόλησης, έχετε επεκταθεί επιτυχώς και στην ποιητική σας δραστηριότητα έχοντας στο ενεργητικό σας μια ενδιαφέρουσα ποιητική συλλογή που τιτλοφορείται ΑΙΩΝΙΑ ΑΝΤΙΒΑΡΑ! Δώστε μας το στίγμα της ποιητικής δημιουργίας σας! Αφορά σε ερωτική – φιλοσοφική ποίηση με κοινωνικές προεκτάσεις;

Θα έλεγα ναι. Ακριβώς αυτό. Είναι ερωτική ποίηση που υμνεί τον Θεό, τον Έρωτα και τον Θάνατο. Θα έλεγα ότι έχει και κοινωνικές προεκτάσεις λόγω της φιλοσοφικής της χροιάς, γιατί πιστεύω ότι η φιλοσοφία παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνίας. Και είναι κρίμα, στη χώρα που γέννησε τη φιλοσοφία, αυτή να μη διδάσκεται εκτενώς στα σχολεία. Αλλά, δυστυχώς τα σχολεία ακολουθούν τη γραμμή της τηλεόρασης και της πολιτικής γενικότερα, που αντί να αναδείξουν τους Έλληνες, τους υποβαθμίζουν και τους μαζικοποιούν.

Ποιο το επόμενο καλλιτεχνικό σας βήμα;

Ετοιμάζουμε πρεμιέρα (Κυριακή 8 Μαΐου) για την παράσταση Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΑΓΟΝΑ, ένα ψυχολογικό δράμα βασισμένο σε αληθινά γεγονότα της ζωής της συγγραφέως και ηθοποιού Τζένης Μιχαηλίδου την οποία είχα και δασκάλα μου στη σχολή του Γιώργου Αρμένη. Η παράσταση θα ανέβει στο θέατρο Αλκμήνη για λίγες παραστάσεις και θα συνεχιστεί και τον Οκτώβρη. Έχω την χαρά, πέρα από τη Τζένη, να συνεργάζομαι και με δυο υπέροχους ανθρώπους – ηθοποιούς, την Μαριλλέτα Κυριαζή και τον Γιώργο Ματιάμπα τους οποίους χαίρομαι πολύ που γνώρισα και συνεργάζομαι. Επίσης, η παιδική παράσταση ΣΚΥΛΟΣ ΜΕ ΣΠΙΤΙ θα συνεχιστεί για δεύτερη χρονιά.
Για την επόμενη θεατρική σεζόν, έχω διάφορα στο μυαλό μου και συζητάω κάποια πράγματα, αλλά δεν είναι κάτι σίγουρο ακόμη για να το ανακοινώσω.

Eν κατακλείδι, πώς διαβλέπετε το μέλλον της τέχνης στην Ελλάδα και σε ποιο βαθμό, πιστεύετε, ότι μπορεί η τέχνη να παίξει σημαντικό ρόλο σε δυσοίωνους καιρούς κρίσης;

Είμαι αισιόδοξος άνθρωπος, οπότε τα βλέπω όλα ελπιδοφόρα. Αλλά επειδή είμαι και ρεαλίστρια, η τέχνη πιστεύω ότι μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε δυσοίωνους καιρούς κρίσης, αλλά μπορεί και όχι. Εξαρτάται από τους καλλιτέχνες. Αυτοί έχουν στα χέρια τους την τέχνη. Αν αυτοί είναι φωτεινοί και έχουν κατανοήσει το βάρος ευθύνης που φέρουν, τότε η τέχνη θα ακμάσει και θα βοηθήσει το ανθρώπινο γένος. Αν το δουν επιπόλαια και ματαιόδοξα, τότε η τέχνη θα ρίξει σκοτάδι στους αποδέκτες της. Επί της ουσίας για μένα δεν είναι θέμα τέχνης, ψυχαγωγίας, αθλητισμού, πολιτικής-κοινωνικής ζωής και ότι άλλο. Είναι θέμα ανθρώπου. Ο άνθρωπος φτιάχνει την κόλαση στην οποία ζει και ο Άνθρωπος δημιουργεί τον παράδεισο του. Και είναι και τα δυο τόσο εύκολα να συμβούν… Είναι καθαρά θέμα στοχασμού και εν τέλει επιλογής.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

ΣΠΟΥΔΕΣ

• 2011 Ανώτερη Δραματική Σχολή «Νέο Ελληνικό Θέατρο» Γ. Αρμένη
• 2008 BCA College – Ναυτιλιακά Bachelor

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ

• Ο ηθοποιός ως μουσικό ον, ένα πολυφωνικό σχήμα – Κώστας Γάκης 2013
• Προώθηση και Επικοινωνία – Πολυχώρος Spring People 2012
• Musical Theatre – Central School of Speech and Drama of London 2010
• Υποκριτική – Νίκος Κορνήλιος 2008

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ

• 2014-2016 «ΟΙ 12 ΕΝΟΡΚΟΙ» (του Reginald Rose) – θέατρο Αλκμήνη
• 2015-2016 «ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΙ ΦΙΛΟΙ» (του Alan Ayckbourn) – θέατρο Αλκμήνη
• 2015-2016 «ΣΚΥΛΟΣ ΜΕ ΣΠΙΤΙ» (της Γαλάτειας Σουρέλη) – θέατρο Σταθμός
• 2014 «ΑΜΠΡΑ ΚΑΤΑΜΠΡΑ… κι όνειρα γλυκά!» (ομάδα μανταΜίτσες) – Θέατρο Αλκμήνη
• 2013-2014 “ΤΗΕ ΜΑΝ FROM EARTH” (του Jerome Bixby) – Θέατρο Αλκμήνη
• 2013 «Αυτό το υπέροχο πορνείο» (του Ευγ. Ιονέσκο) – Θέατρο Άβατον
• 2012 «Χρησιμοποιημένες Λέξεις» – (της Κ. Νικολαΐδη) Θέατρο του Νέου Κόσμου (Φεστιβάλ)
• 2012 «Μερική Παράλυση» (του Χ. Ράντου) Θέατρο Χώρος Τέχνης Ασωμάτων (Βοηθός σκηνοθέτη)
• 2010 «Τη δόξα ουδείς» (της Κ. Νικολαΐδη) – Θέατρο Επί Κολωνώ (Φεστιβάλ)
• 2010 «Το χρήμα πολύ αγάπησαν…» (της Κ. Νικολαΐδη) Πειραματική Σκηνή Γ. Αρμένη «Νέων Θέατρο»

ΕΙΔΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ

• Ποίηση / Στιχουργική / Σύνθεση Μουσικής / Τραγούδι / Κιθάρα
• Μεταφράσεις και διασκευές θεατρικών έργων – Σκηνοθετική Επιμέλεια – Δημιουργία θεατρικών τρέιλερ (σκηνοθεσία / κάμερα / μοντάζ)
• Αθλητισμός
• Επαγγελματικό Βόλεϊ

ΑΣΧΟΛΙΕΣ

• Ίδρυση της μη-κερδοσκοπικής εταιρείας A PRIORI (https://www.a-priori.gr/) για παραγωγή θεατρικών παραστάσεων φιλανθρωπικού χαρακτήρα.
• Φιλανθρωπική δράση μέσω της A PRIORI σε ορφανά παιδιά στην Ουγκάντα.